Yarının gezginleri bugünden belli olur! Gezgin olmasalar bile farklı kültürler, ülkeler görmelerinde birçok fayda varken ya da hayatın insanı nerelere götüreceği belli değilken, çocuklarımızı seyahat zihniyetine hazırlamamak haksızlık olur diye düşünüyorum. Daha da ötesinde seyahatin özgüveni arttırma, sorumluluk duygusu geliştirme gibi yararları göz önüne alınırsa ebeveynlerin seyahate teşvik etmesi çocukların gelişimine önemli bir katkıda bulunacaktır.
Yazıdakileri yapmak için bir ebeveyn olarak çok seyahat eden biri olmanız gerekmiyor, hatta hiç seyahat etmemiş de olabilirsiniz ya da ekonomik durumunuz şehir dışına çıkmaya elvermiyor olabilir. Lütfen yazıyı bu nedenlerle okumaktan vazgeçmeyin, çünkü yazımda evden çıkmaya alerjiniz olmadığı taktirde bütün ebeveynlerin yapabileceği öneriler olacak.
Öncelikle bu yazıyı çocukluğundan beri gezmeyi seven biri olarak yazdığımı belirtmem gerek. Elbette psikoloji mezunu olmamın da yazıya katkısı olacaktır ama psikolog kimliğiyle yazmak bilimsel araştırmaları baz alarak yön göstermek çok farklı bir durum.
Peki çocuklara seyahat alışkanlıkları nasıl kazandırılabilir?
Keşfe kendi şehrinizden başlayın. Çocukların çoğu gezmeyi sever. Eğer sizin de çocuğunuz henüz bilgisayar oyunlarına esir olmamışsa hala umut var demektir. Çocuklara yapacak daha güzel aktiviteler sunmadığınız sürece onaylamadığınız aktivitelere yönelmeleri olasılığı oldukça yüksek. Hazır yaz tatilindeyken çocuğunuzu güzel aktivitelerle tanıştırmak için uygun zaman.
Çocuğunuzla şehir dışına ya da yurt dışına çıkmadan önce kendinizi daha rahat hissedeceğiniz bir ortamda seyahat alışkanlıkları kazandırmak daha kolay olacağından kendi şehrinizden başlamanızı tavsiye ederim. Çocuğunuzun seyahate karşı tutumunu, nelere ilgisi olduğunu, nasıl gezmeyi sevdiğini şehrinizde günübirlik gezilerle keşfedip daha uzun süreli gezilerinizde ona göre hazırlanmak için iyi bir fırsat olacaktır.
Seçimi çocuğunuza bırakın. Hem gideceğiniz ilçenin seçimini hem de gideceğiniz yerdeki gezilecek yerlerin seçimini çocuğunuza bırakın. Elbette yardımcı olmak adına birkaç olasılık sunup onlar arasından seçim yapmasını isteyebilirsiniz.
Bunun dışında derslerinde gördüğü ya da bir filmde rastlayıp merak ettiği yerleri de gezmek ilgi kurmasını kolaylaştıracaktır.
Bütçe belirleyin. Seçim yaptıktan sonra gideceğiniz yerin şartlarını da göz önüne alarak bütçe belirleyin. Az çok restoranların-kafelerin fiyatları belli olduğundan yemek yiyip yemeyeceğinizi de karar verip ortalama bir fiyat belirleyin. Yemek yiyip çıkacaksanız bir şeyler içmek için mola verebilirsiniz. Gideceğiniz yerde ücretli müzeler varsa bunları da hesaba katmak iyi olabilir bütçeyi belirlerken ancak bütçeyi yüksek tutmayın ki çocuğunuz hem tutumlu olmayı hem de bütçesine göre de gezilebilecek yerleri nasıl bulabileceğini öğrensin. Unutmayın, yanında her zaman siz olmayacaksınız.
Bir de gitmek istediği yerlerin ücretsiz günleri, zamanları varsa bunu da araştırmasını isteyin, belki gün değişikliğine gidersiniz. Örneğin, bazı müzeler haftanın belirli günleri herkese ücretsiz oluyor.
Araştırma yapması için zaman tanıyın. Gezilecek yerleri araştırmak öyle kolay bir şey değil, çocuğunuzun az çok bir şeyleri yapma hızına göre de ayarlayarak gezilecek bir gün belirleyin. Daha önce hiç gezilecek yer araştırması yapmadıysa anahtar kelimeler konusunda birlikte beyin fırtınası yapın. Bunu çok da fazla yönlendirmeden yapmakta fayda var, aksi taktirde çocuğunuzun ilgisini nelerin çektiğini öğrenemez ya da sizi şaşırtacak bir yerle karşınıza gelmesini engellemiş olursunuz. Yardıma ihtiyacı olursa yardım sunun. Siz yardım sunamayacak gibiyseniz başkalarından yardım istemesi için cesaretlendirin, örneğin Instagram’da/Facebook’taki gezi blog yazarlarından yardım isteyebilir.
Gezilecek yerlerin yanı sıra bu yerlerin kapanış/açılış saatleri gibi önemli bilgilere de dikkat etmesi konusunda bilgilendirin.
Siz de araştırın. Eğer bilmediğiniz bir yere gidiyorsanız mutlaka siz de araştırma yapın. Böylece hem gezerken çocuğunuza ek bilgiler verebilir hem de sizin de gezmek istediğiniz bir yer varsa rotanıza ekleyebilirsiniz.
Gitmek istediğiniz yerler konusunda uzlaşın. Diyelim ki çocuğunuzun gitmek istediği yerlerden biri rotanızın biraz uzağında kalıyor, bu durumda mantıklı bir açıklamayla oraya giderseniz başka yerlerden fedakarlık etmesi gerektiğini anlatın.
Sizin de gitmişken gezmek istediğiniz yerler varsa neden gitmek istediğinizi, vaktinizin ne kadarını orada harcayacağınızı belirtin. Özellikle ilk gezilerinizde hiç ilgisini çekmeyeceğini düşündüğünüz yerleri eklememek gezmekten soğumaması adına daha iyi olacaktır. Zamanla sizin de gezmek istediklerinize eşit oranda olanak tanındığı bir rota oluşturmaya gayret edin. İleride de tek başına seyahat etmediği zamanlarda yol arkadaşlarının seçeneklerine saygı duymayı öğrenmesi gerekir ama siz de onun gitmek istediği, sizin istemediğiniz yerlere giderek onun tercihlerine de saygı duyduğunuzu gösterin.
Haritayla tanıştırın. Çocukların harita okuması oldukça önemli. Öncelikle evde birlikte elektronik bir haritayı açıp gitmek istediğiniz yerdeki anlaştığınız rotayı harita üzerinde işaretleyin. Bunu yapmayı bilmiyorsanız birlikte araştırıp nasıl yapıldığını öğrenin. (Çocuğunuzun telefonuna internetsiz çalışan bir harita uygulaması yükleyip işaretlemeleri yaparsanız yol boyunca gideceğiniz yerleri rahatça bulur ve çocuğunuzun harita kullanımını öğrenmesini hızlandırmış olursunuz. “İnternetsiz Çalışan Seyahat Uygulamaları” yazımdaki maps.me uygulaması sevdiğim bir internetsiz çalışan harita uygulaması, yazımda nasıl işaretleme yapacağınızı da anlatıyorum.)
Eğer rotayı çizdiğinizde biraz daha uzakta yer alan noktalar varsa buralara nasıl gidebileceğinizi de araştırmasını isteyin.
Kurallar konusunda bilgilendirin. İlk defa müzeye, kütüphaneye ya da bir ibadethaneye gidecekse bu yerlerdeki kurallar mümkünse nedenleriyle birlikte önceden karşılıklı konuşmakta fayda var. Elbette gittiğinizde sizin de bilmediğiniz kurallarla karşılaşabilirsiniz, buna da hazırlıklı olması konusunda uyarın.
Gitmeden önce not defteri hediye edin. Gezinizde ilgisini çeken noktaları unutmaması ve not alması için not defteri hediye edin. Hatta bunu araştırmaya başlamadan önce yapın ki araştırmasının sonuçlarını da bu deftere not edebilsin. Neleri not edeceğine ise siz karışmayın, eğer eksik bilgi not ederse bir dahakine daha dikkatli olmayı öğrenecektir.
Gezerken keşfetmesine izin verin. Rota belirlediniz diye illaki o rotaya sadık kalma zorunluluğunuz yok. Örneğin, gezerken çocuğunuz bir sokağı çok beğendi, o zaman yeni bir keşif için harika bir yer olacaktır o sokak. Seyahatte öğrenilecek şeylerden biri gittiğiniz yerin sizi şaşırtmasına kimi zaman da hayal kırıklığına uğratmasına izin vermek.
Diyelim ki ücretli olan bir aktivite tesadüfen karşınıza çıktı, bu durumda bütçenin dışına çıkmadan bu aktiviteye para ayırıp ayıramayacağınıza birlikte karar verin.
Gideceğiniz yerde restoran ve kafe seçimlerinde aktif rol oynamasına izin verin. Bütçeniz belli, çocuğunuzun yemek isteyeceği şeyler de. Sizin seçiminiz olmadığından beğenmezse de size kızamaz, kendi kararlarının sonuçlarını da üstlenmeyi öğrenmeli. Bir kafeyi gözüne kestirirse menüsünü istemesi ve oturmadan önce incelemesi için onu teşvik edin. Siparişi onun vermesini ve doğruluğunu kontrol ederek gelen hesabı da ödemesini rica edin. Bu aktiviteler sorumluluk duygusunu ve kendine güvenini arttıracaktır. Ayrıca yeni lezzetler denemesine de izin verin, belki bir sebzeyi sizin pişirdiğiniz şekilde sevmiyordur ancak kafedeki farklı stiliyle sevebilir.
Diyelim ki ısmarladığı şeyleri beğenmedi ve yemedi. Bu durumda bütçenizin dışına çıkıp onu başka bir kafeye götürmeyin, çünkü her zaman her yerde seveceği şeyler bulamayabilir. Bu durumda bütçenize de uygun atıştırmalık bir sandviç ya da simit alabilirsiniz.
Gördüklerini fotoğraflamaya teşvik edin. Çocuğunuz fotoğraf çekmeyi sevmiyorsa zorla fotoğraf çektirin demiyorum elbette. Neyi çekmek istediğini ona bırakın, belki fotoğraflarda kendisi yer almak ister belki de sadece bir binayı çeker. Kendiniz de farklı şeyleri fotoğraflayarak ona örnek olabilirsiniz. Akşam diğer aile bireylerine gösterebileceğini, onların da buraları merak ettiğini bilmesi fotoğraf çekme şevkini arttırabilir.
Bilmediğiniz bir soru sorarsa dürüst olun. Geziniz sırasında sizin de bilgi sahibi olmadığınız bir soru sorarsa öncelikle bulunduğunuz yerde bu sorunun cevabını alabileceğiniz bir yer ya da kişi var mı birlikte araştırın. Öncelik onun araştırmasında, ancak örneğin bir rahiple konuşmaya çekiniyorsa siz bu konuda örnek olabilirsiniz. Elbette bunu sadece birkaç kez yapın, sonraları çocuğunuzun yapmasını bekleyin. Eğer çevrenizde bilgi edinebileceğiniz bir kişi ya da yer yoksa eve gidince araştırması hatta sizi de buldukları konusunda bilgilendirmesi için teşvik edin.
Gezi bittikten sonra geziniz üstüne sohbet edin. Gezinizi tamamladıktan sonra neleri sevdiğini, sevmediğini, aklında hangi bilgilerin kaldığını karşılıklı konuşun. Eğer gezi sırasında hoşlanmadığınız bir davranışı olduysa bunları da nedenleriyle birlikte açıklamak bir dahaki sefere aynı davranışla karşılaşmamak adına iyi olacaktır. Elbette onun da bunu neden yaptığına dair açıklama yapmasına izin vermeyi atlamayın.
Eve döndüğünde diğer aile bireylerinin de gezinizle ilgili sorular sorması ve ilgili gözükmesi bu konudaki şevkini arttıracaktır.
Yabancı dil öğrenmesi için teşvik edin. Geziniz sonrasında farklı ülkeler üstüne de konuşup araştırma yaparak sizinle olmasa bile ilerde kendisinin gidebileceği konusunda hayal kurmasına teşvik edin. Gideceği ülkelerde yabancı dile ihtiyacı olacağı konusunda da bilgilendirip bu konuda ücretli-ücretsiz kurslardan birine gönderin.
Okul gezilerine/kamplara gönderin. Okul gezileri ve güvenilir kamplar yetişkin gözetimi altında arkadaşlarıyla yeni keşifler yapmaları için uygun ortamlar. Arkadaşlarıyla birlikteyken aldıkları keyif de daha fazla olacaktır. Okul gezilerine göndererek de seyahati teşvik edebilirsiniz.
Bütün bunları hemen herkes kendi bütçesine göre yapabilir diye düşünüyorum, elbette kimilerinin zaman kısıtı biraz daha fazla olacaktır. Çocuğun ebeveynleri ile bu aktiviteleri yapması çok kıymetli olsa da kendiniz belirli bir nedenden ötürü bunu yapamayacaksanız çocuklarınızın da birlikte vakit geçirmekten keyif aldığı bir yakınınızdan rica edebilirsiniz, elbette çocuklarınıza bu konuda fikirlerini sorarak.